با سخت ترین شرایط سوت می زند و پله های موفقیت را طی می کند. آن هم در مقطعی که فدراسیون فوتبال تمام فکر و ذکرش کسب نتایج تحسین برانگیز برای تیم ملی است تا بتواند بقای خود را حفظ کند. «مهسا قربانی» داور نخبه و بین المللی کشورمان بدون آنکه کسی حمایتش کند، با هزینه شخصی به مسیر رو به رشد خود ادامه می دهد. از زمین تمرین گرفته تا طراحی لباس مناسب را خودش انجام می دهد تا بتواند به رویایش یعنی قضاوت در جام جهانی برسد. او هم گلایه مند مشکلات و کمبودهاست اما چاره ای به جزء حرکت به جلو نیست. گفت وگو با مهسا قربانی را می خوانید تا ببینید دنیای داوری چه جذابیت هایی دارد:
از چه سالی داور وسط هستید؟
سال 86 داوری را شروع کردم، دو سال در رشته فوتسال داور بودم و از سال 88 هم وارد لیگ برتر فوتبال شدم. از سال 92 به عنوان داور وسط کارم را شروع کردم که اول کمک داور بودم. عمر داوری من به چهار یا پنج سال می رسد. از سال 2017 هم به جمع داوران نخبه پیوستم.
از فوتسال به فوتبال رفتن سخت نبود؟
من خیلی راغب بودم که در فوتبال مشغول به کار شوم ولی فدراسیون وقت این اجازه را نداد و به من اعلام کردند که باید چند سالی در فوتسال فعالیت کنم و بعد وارد فوتبال شوم. البته الان این شرایط نیست و من فکر می کنم که یک نظر شخصی بود که آن زمان به من تحمیل شد.
داوری در خانواده شما پیشینه ای دارد؟
ورزش در خانواده ما هیچ پیشینه ای ندارد. من از بچگی خیلی ورزش و توپ بازی را دوست داشتم، مسابقه فوتبال زیاد نگاه می کردم و همیشه هم در مسابقه فوتبال دنبال شخصیت داور بودم. پدر و مادرم می گویند که همیشه نگاهت یک نفر متفاوت وسط زمین بود. نه هیچ کس در خانواده ما داور نیست.
ویژگی های یک داور چیست؟
مدیریت، شجاعت و قاطعیت برجسته ترین ویژگی های یک داور است. یک داور خوب باید یک مدیر خوب باشد. داور باید شجاع باشد چون قرار است بین 22 بازیکن و در شرایط سخت مثل زمانی که ورزشگاه مملو از جمعیت است و سطح فنی بازیکنان بالاست با قاطعیت قضاوت کند و در مورد همه صحنه ها نظر بدهد. شجاعت اصل خیلی مهمی در قضاوت است.
تا به حال در حین مسابقه تصمیمی گرفته اید ولی بعد دچار تردید شوید و به کمکتان نگاه کنید؟
بله قطعا این موضوع خیلی پیش می آید که داورها در مورد یک تصمیم تردید داشته باشند. ولی براساس هماهنگی هایی که قبل از بازی با کمک ها و داور چهارم انجام می دهم در صحنه هایی که حس کنم دید آنها می تواند به من کمک کند اگر تردید داشته باشم حتما از آنها کمک می گیرم.
منظورتان از هماهنگی چیست؟
قبل از هر مسابقه اعضای تیم داوری یک جلسه هماهنگی در مورد اتفاقاتی که در بازی پیش می آید و وظایف و مسوولیت هایی که هر داور به عهده دارد هماهنگی هایی با هم انجام می دهند. یک مثال ساده می زنم مثلا در جلسه هماهنگی به کمک داورها می گوییم که یک خطای ساده اگر نزدیک شما اتفاق افتاد و دید بهتری نسبت به داور داشتید، این مسوولیت به عهده شماست که با بالا بردن پرچم هم خطا را بگیرید هم به داور وسط کمک کنید. در مسابقات جام ملت های زنان آسیا تیم های داوری از سیستم رادیویی استفاده می کردند. اما در مسابقات داخلی ما چنین تجهیزاتی نداریم و تمام هماهنگی ما با ارتباط چشمی و گاهی اوقات سینگال هایی است که کمک داور با پرچم می-دهد. ما سعی می کنیم که تمام مدت با هم ارتباط چشمی داشته باشیم.
اگر کمک داور نظر داور وسط را نقض کند، قضاوت و اقتدار داور زیر سوال رفته یا چون دید بهتری به صحنه داشته باید کمک کند؟
طبق قانون تصمیم گیرنده نهایی در مورد تمام اتفاقات بازی داور است. اگر کمک داوری نظر داور را رد کند در نهایت داور هست که تصمیم می گیرد که نظر خودش باشد یا نظر کمک را بپذیرد. ولی گاهی اوقات پیش می آید که کمک داور به دلیل دید بهتری که نسبت به داور داشته با قاطعیت به تصمیم خودش اصرار دارد.
بدون تردید بازیکنان و کادر فنی تیم ها هم از قوانین داوری مطلع هستند، ولی در بیشتر مسابقات فوتبال و حتی در سطح بین المللی می بینیم که بازیکنان به داور معترض هستند. دلیل این موضوع چییست؟ چون نظر داور که عوض نمی شود.
به هیچ عنوان نظر داور با اعتراض و فشار و هجمه ای که از سوی بازیکنان داخل زمین و یا کادر فنی خارج از زمین اعمال می شود تغییر کند. ولی گاهی اوقات این حق را به بازیکنان می دهم که ممکن است صحنه ای از بازی به اعتقاد آنها با نظر داور متفاوت باشد. ولی باید به این مساله توجه کنیم که دانش داوری بازیکنان فوتبال با دانش داوری کادر داوری برابری نمی کند. چون اطلاعات داوران مرتب در حال به روز شدن است ولی یک مربی همان اندازه که اطلاعاتش در مورد تکنیک و تاکتیک بازیکنان در حال به روز شدن است با دانش داوری روز پیش نمی رود. ممکن است من یک برخوردی را خطا در نظر نگیرم ولی از نظر مربی خطا باشد. من خودم معتقدم که این اعتراضات بخشی از زیبایی فوتبال هست. ولی این هجمه ها و تنش ها روی تصمیم داور تاثیر نمی گذارد.
بعد از مسابقه فیلم قضاوتتان را می بینید؟
در مسابقات داخلی اصلا این شرایط فراهم نمی شود. ولی در مسابقات خارجی همیشه فیلم مسابقه را در اختیارمان قرار می دهند و همان شب بازی، صحنه های حساس را به همراه مدرسان و ناظران و تیم داوری آنالیز می کنیم. خودم هم تا هنوز موضوع داغ است و می دانم در زمین چه کردم 90 دقیقه را آنالیز می کنم. همیشه به این جمله اعتقاد دارم که اشتباهات تکراری را انجام نده و برای بازی بعدی خودم را ملزم می کنم که این اشتباهات پیش نیاید.
پیش آمده وقتی داوری می کردید آنقدر بازی زیبا بوده که تحت تاثیر آن قرار گرفته باشید؟ یا به طور کلی داوران هم زیبایی مسابقه را مثل تماشاگران متوجه می شوند.
مسلم است همان زیبایی که تماشاچی می بیند داور نمی بیند. ولی خیلی دوست دارم همیشه از قضاوتم و از مسابقه فوتبال لذت ببرم. دوست ندارم خودم را به عنوان شخصیت داور از همه جدا کنم و با یک کارت و سوت خشک و سختگیرانه رفتار کنم. دوست دارم به عنوان داور از کارم لذت ببرم و این حس را به بازیکنان هم بدهم و ارتباط بهتری با آنها برقرار کنم.
چطور؟
بعضی از داوران کوچک ترین برخورد بین بازیکنان را خطا اعلام کرده و دائم بازی را متوقف می کنند که از زیبایی بازی کم می شود. ولی من سعی می کنم تا جایی که امکان دارد فوتبال انجام شود و این مسابقه با توقف همراه نباشد. ضمن اینکه به قانون احترام می گذارم که خطایی صورت نگیرد، اجازه می دهم مسابقه ادامه داشته باشد. امروزه بازیکنان هم حرفه ای شده اند و وقتی می بینند داور از یک برخورد ساده و یا تنه فنی چشم پوشی می کند متوجه می شوند که این داور سطح خطاهایی که برای آنها در بازی در نظر گرفته خیلی بالاتر است و در مورد این نوع چالش ها به ادامه بازی دستور می دهد تا به زیبایی فوتبال کمک کند.
و برعکس مسابقه ای آنقدر بازی سرد و کسل کننده باشد که شما را خسته کند؟
من عاشق کارم هستم، و همیشه تحت هر شرایطی از قضاوت بازی کردن بازی ها لذت می برم. هر چند گاهی فوتبال زیبایی دو تیم بازی نمی کنند. ولی من از داوری کردن همان مسابقه هم به شوق می آیم.
از گل زدن یک تیم خوشحال می شوید و یا مثلا با خودتان بگویید که این تیم به حقش رسید یا حتی برعکس فکر کنید خلاف جریان بازی تیمی که خوب بازی نمی کرد چرا گل زد؟
گاهی اوقات یک تیم خیلی خوب بازی می کند و تکنیک و تاکتیک خوبی را در زمین پیاده می کند یا مربی تعویض های خوبی در لحظه های کلیدی انجام می دهد و داور می بینید که تغییرات مربی باعث به ثمر رسیدن گل شده است. گل اتفاقی و حادثه ای در فوتبال هست که همه از به ثمر رسیدن آن لذت می برند. از گل زدن تیم ها خوشحال می شوم و لبخند کوچکی می زنم. ولی خودم را سریع کنترل می کنم. کلا برایم فرقی ندارد که چه تیمی گل بزند.
دستمزد شما با داوران مرد یکی است؟
نه اصلا البته هر چند که هر دو کم می گیرند، ولی ما خیلی کم دریافت می کنیم.
سقف دستمزد داوران زن چقدر است؟
اگر اجازه بدهید من به این سوال جواب ندهم. چون اینقدر کم هست که خجالت می کشم بگویم. ما برای لیگ حرفه-ای زنان ایران قضاوت می کنیم، ولی حق الزحمه ای که دریافت می کنیم قابل گفتن نیست. البته در مورد مردان هم همینطور هست. داوری کردن فقط یک روز نیست برای یک مسابقه دو سه روز از روزهای هفته باید تمرین کنیم تا آماده باشیم. این تمرین ها هزینه های مادی زیادی دارد و آنچه که در فوتبال ایران عاید ما می شود گفتنی نیست.
شما که در بطن فوتبال هستید فوتبال زنان و مردان با هم متفاوت است یا چون کمتر فوتبال زنان به چشم می آید کیفیت آن قابل نقد نیست؟
موضوع دومی که اشاره کردید خیلی پررنگ تر است. ولی در اینکه سطح فوتبال متفاوت است یک امر بدیهی است. به لحاظ آمادگی جسمانی فوتبال در مردان پررنگ تر بوده و کفه ترازو به سمت مردان سنگینی می کند. ولی ما در فوتبال زنان بازیکنانی داریم که نسبت به فوتبالیست های حرفه ای مردان خیلی خیلی بهتر و توانمندتر هستند. فقط گاهی اوقات آه و حسرتی می ماند که چرا حامی مالی قوی وجود ندارد که بخواهد زنان فوتبالیست را حمایت کند. بازیکنانی که این قدر ظرفیت بالایی دارند، در بدترین شرایط در شهرهای مختلف تمرین می کنند که اگر نگاهی به آنها شود و «هل» شان بدهند به جایگاه بالایی می رسند. اگر پوشش رسانه ای بیشتر باشد و اگر نگاه مسوولان به فوتبال زنان بیشتر شود به جرات می توان گفت که فوتبال زنان هم در آینده به پای فوتبال مردان می رسد.
داوری مجموعه ای از قوانینی است که گاه سختگیرانه است و گاه به جریان فوتبال کمک می کند. داورها تا چه اندازه می توانند از داوران بزرگ و صاحب نام الگوبرداری کنند بدون اینکه قوانین را زیر پا بگذارند؟
بخشی از داوری به شناخت هر فردی از فوتبال بر می گردد. من به عنوان داور باید خودم فوتبال بازی کرده باشم یا فوتبال را خیلی خوب بشناسم یا مسابقات فوتبال را تماشا کنم تا سطح علم و دانشم را در کنار کتاب قانونی که وجود دارد همزمان با سطح بازیکنان فوتبال روز دنیا ارتقا دهم و تاکتیک ها و تکنیک ها را بشناسم. شاید 10 سال قبل برای بعضی از برخوردهای داخل زمین داورها سوت می زدند و خطا می گرفتند. ولی امروز اینقدر فوتبال حرفه ای شده و سطح آن بالاست که با نگاه 10 سال پیش نباید بازی را متوقف کنیم. بخش اعظمی از کار داوری هم الگوبرداری از داورانی است که تجربه دارند و بازی های سطح بالاتری را قضاوت کرده اند. همان کتاب قانونی که در ایران وجود دارد در تمام کشورها هم وجود دارد و از قضاوت داوران بازیهای اروپایی می توانیم الگو بگیریم.
در نظر بگیرید بازی آرژآنتین و برزیل هست و داور هم آلمانی است. این امکان وجود دارد که داور تعلق خاطری به یکی از تیم ها داشته باشد؟ یا زمانی که داور پایش را روی زمین چمن می گذارد تعلقات خاطرش را هم پشت سر می گذارد.
این طبیعت هر انسانی که بین دو گزینه یکی را از دیگری بیشتر بخواهد. چه برسد به داور که از جنس فوتبال است و می خواهد بین دو تیم قضاوت کند. ولی این طرفداری و تعلق شخصی داور به بیرون زمین بر می گردد و وقی وارد زمین می شود همه تلاش و تفکرش این است که عدالت را بین دو تیم اجرا کند و بتواند طبق اختیارات و مسوولیتی که دارد روح قانون را اجرا کند. من فکر نمی کنم این علاقمندی در زمین اجرا شود.
لباس که برای مسابقات بین المللی می پوشید همرنگ بدن است چقدر در کیفیت داوری شما تاثیرگذار بوده است؟
من بدون شکستن قانون راهی پیدا کردم که بتوانم در کارم هم موفق باشم. چون عاشق داوری هستم. چند سال قبل برای مسابقات دانشجویان جهان در چین قضاوت می کردم. طبق قانون فیفا در گرمای شدید هوا دقایق 30 و 75 کولینگ برک داریم. یعنی بازیکنان کنار زمین می روند و آب می خورند. هوای چین 43 درجه بود و رطوبت آن 87 درصد. تمام مدت توی گوشی من مسوولان مسابقه اعلام می کردند که سریعتر کولینگ برک بدهم چون سلامت بازیکنان در خطر بود. من هنوز برگه داوری آن مسابقه را دارم. خودم مرگ را با چشم آن روز دیدم. بعد از مسابقه یک ساعت روی تخت اتاق پزشک خوابیده بودم و ضربان قلبم به حالت عادی بر نمی گشت. بعد از آن برای حجاب دست و پا و یقه بندم از رنگ روشن استفاده کردم. من کاملا لباسم پوشیده است و هیچ مشکلی شرعی ندارد. با مادرم لباس را طراحی کردم و وقتی پوشیدم دیدم طبق قوانین شرعی و آیین و مذهب ما قانون شکنی انجام نشده و رنگی هم برای حجاب ما در نظر گرفته نشده و هیچ جایی از بدن من با پوشیدن این لباس پیدا نیست.
جنس پارچه ای که استفاده می کنید چیست؟
شبیه جنس ساپورت ها است. من بهترین کیفیت را می خرم تا تبادل هوا و دما داشته باشد. ما اینقدر مظلوم واقع شدیم که دیگر کسی اصلا به این مسائل فکر نمی کند. اگر داور یا بازیکن بایستی عملکرد خوبی داشته باشد باید به این مساله هم توجه شود. در لباس بازیکنان فوتبال زنان هیچ تبادل هوایی از بدن آنها با هوای بیرون در طول 90 دقیقه وجود ندارد. چون طراحی لباس شان خوب نیست، در صورتی که ما می توانیم لباس هایی را طراحی کنیم که با موازین اسلامی هماهنگ باشد و از بعد حرفه ای، پزشکی و ورزشی شرایط استاندارد برای بازیکنان فراهم شود. ولی هیچ وقت به این مساله توجه نمی شود. من بارها پیش آمده در مسابقات خارجی بین دو نیمه لباسم را عوض کردم چون خیس و سنگین بوده و نمی توانستم با آن بدوم. آیا به لحاظ پزشکی ورزشی سلامتی این بازیکن تامین می شود؟ همه چیز فوتبال نیست سلامت بازیکنان هم اهمیت دارد.
هنگام قضاوت متوجه اشتباهات مربیان هم می شوید؟
بله صد در صد هر چقدر داور درک بهتری از فوتبال داشته باشد این شرایط را بهتر درک می کند. من در ابتدای شروع کار حرفه ای ام متوجه این مسائل نبودم. ولی این نیاز را حس کردم که باید فوتبال را بشناسم و آن را درک کنم. همانطور که مربیان قوانین داوری را می دانند من هم باید فوتبال را بشناسم. بله ایراد مربی را در ذهنم متوجه می شوم.
قضاوتی داشتید که از آن ناراحت باشید؟
بله
بعد از بازی عذاب وجدان گرفتید به خاطر تصمیم اشتباه تان؟
اگر حتی تصمیمم تاثیرگذار هم نباشد ناراحت کننده است. بنابراین تصمیم گرفتم خارج از زمین مسابقه آنقدر خوب تمرین کنم تا در زمین مسابقه همه کارها را به بهترین شکل پوشش دهم که حس حسرت و نگرانی بعد از بازی را نداشته باشم. چون حسی بدی است. بله قبلا این موضوع پیش می آمد و تا مسابقه بعدی شب و روز مرا اذیت می کرد.
تمام 90 دقیقه داور به پای بازیکنان نگاه می کند؟
من معتقدم که یک داور حتی باید بداند که در ورزشگاه و اطرافش چه اتفاقاتی در حال رخ دادن است. باید بدانیم چه کسانی وارد می شوند و چه کسانی خارج می شوند. تا این اندازه باید سطح آگاهی مان را بالا ببریم. نباید محو بازی بازیکنان شویم. حواس مان باید به اتفاقات روی نیمکت هم باشد. مدیر موفق از تمام گوشه و کنار سازمان تحت مدیریتش با خبر است. داور هم پادشاه زمین است و باید به محیط کارش آگاه باشد.
با فحاشی تماشاگران هم روبرو شدید؟
کم و بیش. در مسابقات خارجی که اصلا ولی در مسابقات داخلی هم که تماشاچی نداریم اعتراضاتی بوده که به عنوان بخشی از فوتبال می توانیم آن را قبول کنیم. البته که باید در چارچوب احترام باشد.
زمانی که بازی به ضربات پنالتی می رسد شما هم هیجان زده می شوید؟
این قسمت فوتبال را خیلی دوست دارم.
شما در یکی از مسابقات جام ملت های زنان در اردن داور چهارم بودید. تا چه اندازه داور چهارم این اجازه را دارد که روی تصمیم داور اصلی تاثیرگذار باشد؟
در فوتبال امروز دنیا قدرت تصمیم گیری تیم داوری آنقدر بالاست که داور چهارم هم در مورد تصمیمات داور می تواند کمک کند و تاثیرگذار باشد. ولی براساس جلسه هماهنگی قبل از بازی در مورد صحنه های کلیدی و تاثیرگذار و صحنه هایی که خارج از دید داور است به کمک داور چهارم احتیاج است.
سیستم ویدئو چک (VAR) که بحث های زیادی هم در مورد آن وجود دارد و عده ای موافق و عده ای مخالف آن هستند چقدر به زیبایی فوتبال کمک می کند؟
من با ویدئو چک داوری خیلی موافق نیستم. شاید چون به لحاظ قانونی قاطع و جدی رای می دهد و تصمیم درست گرفته می شود موثر باشد، ولی زیبایی فوتبال از بین می رود. به نظر من حتی تصمیم اشتباه تاثیرگذار هم جزئی از زیبایی فوتبال است.
شغل دیگری هم دارید؟
من تازه فارغ التحصیل مدیریت بازریابی ورزشی شدم و باید فکرهایی دیگری داشته باشم. اگر حمایت های پدر و مادرم در بحث های مالی نبود نمی توانستم با هزینه های سنگینی که هست به کارم ادامه دهم. هزینه هایی مثل فیزیوتراپی و آب درمانی و یا اجاره زمین تمرین. چون از طرف مسوولان زمینی در اختیار ما قرار نمی گیرد. در تهران هنوز این شرایط برایم مهیا نشده و من در پارک تمرین می کنم در پارک شرایط مناسبی نیست و من شب ها صبر می کنم پدرم از کار بیایند و من با ایشان بروم تمرین.
داور بودن به قاطعیت شما در زندگی شخصی تان کمک کرده؟
قبل از اینکه داور هم شوم چنین شخصیتی داشتم و فردی بودم که خیلی قاطع و جدی در زندگی ام رفتار می کردم. همیشه دوست داشتم براساس منطق با مسائل رو به رو شوم و کمتر اجازه می دادم احساساتم درگیر تصمیم گیری هایم شود.
نویسنده: افسون حضرتی
منبع :
اختصاصی ورزش گاه
برچسب ها :
داوری فوتبال